Geschreven door: Faith Rusmianto en Carolien de Groot, april 2017.
Vluchtelingenproblematiek heeft de publieke discussie in Nederland lange tijd gedomineerd. In 2015 gaf de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) aan dat er te veel aandacht wordt besteed aan problemen met de lokale opvang van nieuwe groepen asielzoekers. Volgens de WRR zou de overheid zich meer moeten focussen op de integratie van vluchtelingen die net een verblijfsvergunning hebben verkregen; ook wel statushouders genoemd[1]. Zij staan voor de opgave om een nieuw leven in Nederland op te bouwen. Vluchtelingen blijken het echter zeer lastig te hebben. Ze hebben grote moeite om een goede positie op de Nederlandse arbeidsmarkt te veroveren. Ondertussen moet Nederland waken voor een spaak lopende integratie.[2]
Van opvang naar volwaardige participatie
De adviescommissie voor vreemdelingenzaken pleit voor een betere doorstroming van opvang van asielmigranten naar volwaardige participatie. De huidige sequentiële aanpak van huisvesting, taalverwerving, opleiding en werk dient zich te ontwikkelen naar een integrale aanpak om op tijd en kosten te besparen. Sinds een korte tijd is er verbetering te zien. Er ontbreekt echter een structurele werkwijze die systematische begeleiding en ondersteuning faciliteert. Veel vluchtelingen moeten al heel wat achterstand inlopen door hun gebrekkige Nederlandse taalbeheersing, het niet erkennen van diploma’s en posttraumatische stress. Velen zijn vrijwel niet in staat om deze achterstand in te halen omdat ook een sociaal netwerk, (relevante) werkervaring en scholing ontbreken en er gezondheidsproblemen spelen. Hierdoor blijven ze op non-actief staan voor een lange periode, ook als ze in hun herkomstland goede banen hadden. Een maatschappelijke bijdrage blijft uit. Een groot deel van hen kan mede hierdoor geen of onvoldoende aansluiting vinden met de Nederlandse samenleving[3].
Arbeidsmarktparticipatie vooral lastig voor kwetsbare groepen
Het hedendaagse Nederland wordt onder meer gekenmerkt door burgers die eigen verantwoordelijkheid en keuzevrijheid hebben, die autonoom zijn, en die regie hebben over hun eigen leven. Deze eigenschappen van de Nederlandse burger gaan uit van de zelfredzaamheid van de burger: het vermogen van de mens om zichzelf te redden met zo min mogelijk professionele ondersteuning. Helaas is niet iedere burger in staat om zichzelf op eigen kracht te redden[4]. Vóór de crisis hadden de groepen laaggeschoolden, langdurig werklozen, arbeidsgehandicapten en niet-westerse migranten, waaronder oorlogsvluchtelingen, reeds een kwetsbare positie. Gedurende de crisisjaren is hun kwetsbaarheid alleen maar toegenomen. Een veelbesproken groep die deel uitmaakt van de kwetsbare groepen zijn onder andere de niet-westerse asielmigranten, die op de vlucht zijn door conflicten in het land van herkomst. De kwetsbare groepen in de samenleving hebben vaak minder mogelijkheden en vaardigheden om daadwerkelijk het heft in eigen handen te nemen. De verslechterde positie van kwetsbare groepen en het gebrek aan mogelijkheden en vaardigheden heeft het risico van sociale uitsluiting alleen maar vergroot[5]. Sociale uitsluiting houdt in dat men geïsoleerd raakt en zich vervreemdt van de samenleving. Het kan worden vastgesteld op basis van vier factoren: (1) beperkte sociale, culturele en maatschappelijke participatie, (2) materiële achterstelling, financiële beperkingen, (3) vervangend normbesef of onvoldoende culturele of normatieve integratie en (4) achterstelling in toegang tot grondrechten, zoals maatschappelijke en juridische hulpverlening, zorginstanties en fatsoenlijke huisvesting. Bovendien zijn er sterke verbanden zichtbaar tussen de financiële positie, leefstijlen en gezondheid van mensen[6].
Aantrekkelijke arbeidsmarkt voor iedereen
De economie zal de komende jaren groeien en er zullen meer banen beschikbaar komen. Niet iedere inwoner van Nederland zal echter de mogelijkheid hebben om zijn of haar individuele ambities te realiseren. Kwetsbare groepen, zoals vluchtelingengemeenschappen, zullen, als er niets veranderd, achterblijven als het gaat om arbeidsparticipatie en carrière maken. De goede toegankelijkheid tot Nederlands sociaal, cultureel en financieel kapitaal zal een cruciale factor zijn voor de verbetering van levenskwaliteit[7] van deze nieuwe groepen[8]. Zolang een effectieve manier van arbeidsmarktintegratie van vluchtelingen – of welke kwetsbare groep dan ook – uitblijft, zal de dreiging van maatschappelijke uitsluiting aanhouden. Het beheersen van de Nederlandse taal kan worden beschouwd als een belangrijke eerste stap in het arbeidsmarktintegratieproces. Uit onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) is namelijk gebleken dat de vluchtelingen die de Nederlandse taal beheersen vaak een opleiding volgen of hebben gevolgd en vaker in contact komen met autochtone Nederlanders. Dit heeft op zijn beurt mogelijk weer een positief effect op het ontstaan van een sociaal netwerk[9].
Wat kunnen we doen?
Publinc stimuleert de hoge arbeidsmarktparticipatie van nieuwkomers en oudkomers en biedt ondersteuning bij het maken van verantwoorde beleidskeuzes op het gebied van arbeidsmarktintegratie van kwetsbare groepen, waaronder specifiek voor mensen met een migrantenachtergrond. In het verleden hebben Publinc adviseurs via het project Kracht on Tour reeds meegewerkt aan de integratie van kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt.
Wilt u meer weten? Neem contact op met Carolien de Groot via 06-3649 8931 of c.degroot@publinc.nl
_________________________________
[1] https://www.wrr.nl/publicaties/persberichten/2015/12/16/geen-tijd-te-verliezen-van-opvang-naar-integratie-van-asielmigranten
[2] Een verblijfsvergunning, maar dan? De sociaaleconomische integratie van vluchtelingen in Nederland J.F.I. Klaver
[3] https://acvz.org/wp-content/uploads/2017/03/2017-maart-Definitieve-tekst-signalering-voorzitters-adviesraden.pdf
[4] http://www.eengezondernederland.nl/Kansen_en_keuzes/Eigen_regie_niet_haalbaar_voor_iedereen/Kwetsbare_groepen_niet_altijd_zelfredzaam
[5] https://www.nrc.nl/nieuws/2017/04/05/uitsluiting-dreigt-voor-kwetsbare-groepen-7953093-a1553287
[6] Armoede en Sociale uitsluiting, via https://www.cbs.nl/nl-nl/publicatie/2015/51/armoede-en-sociale-uitsluiting-2015
[7] https://www.skipr.nl/wosmedia/515/de_sociale_staat_van_nederland_2011.pdf
[8] UWV-arbeidsmarktanalyse, UWV Arbeidsmarktprognose 2016-2017
[9] http://vidv.nl/ruim-25-000-asielmigranten-leven-al-15-jaar-in-totaal-sociaal-isolement/